Na de tentoonstellingstournee van een jaar keert het Cranach-Triegel-altaarstuk in december 2023 terug naar het westkoor van de Dom van Naumburg. Het altaar was daar te zien vanaf de inwijding in juli 2022 tot december 2022, werd vervolgens tentoongesteld in het Diocesaan Museum in Paderborn tot juni 2023 en was voor het laatst te zien in Klosterneuburg bij Wenen. Het kunstwerk heeft de bezoekers op beide plaatsen tijdens zijn reis verrukt, zoals blijkt uit de feedback van beide musea.
Het Maria-altaar in het Diocesaan Museum Paderborn (december 2022 tot juni 2023)
Het Paderbornse Diocesane Museum was zeer verheugd dat het veelbesproken Cranach-Triegel-retabel uit Naumburg tijdelijk kon worden ondergebracht. Het was de moeite van het transport, de montage en de demontage waard om zo'n buitengewoon kunstwerk van twee grote schilders aan museumbezoekers te kunnen presenteren. De complexiteit van de thema's van het retabel werd duidelijk tijdens rondleidingen en lezingen. Terwijl het bezwaar van ICOMOS Duitsland tegen de installatie van de panelen op de altaarmensa in het westkoor van Naumburg aanvankelijk centraal stond, kwam het aspect van moderne hedendaagse kunst in het kerkinterieur tijdens de tentoonstelling in het Diocesaan Museum steeds meer op de voorgrond.
Vooral de mogelijkheid om de schilderijen van Lucas Cranach en Michael Triegel direct te vergelijken, stimuleerde bezoekers om beter te kijken. Ze waren geïnteresseerd in de verschillende materialen zoals kleuren en dragers, maar ook in de schilderstijl en de conceptie van de figuren. De boeiende kwaliteit van zowel Cranachs als Triegels picturale composities en de afgebeelde personen hadden meteen een fascinerend effect op de kijker. De reacties van bezoekers na rondleidingen waren verheugend toen hun oog voor schilderkunstige vaardigheid, zoals het effect van plasticiteit of de fijne differentiatie van oppervlakken zoals fluwelen stof of huid, werd aangescherpt als kennisverwerving.
Het feit dat een hedendaagse kunstenaar zich uit persoonlijke overtuiging heeft gewijd aan het christelijke onderwerp van een sacra conversazione heeft het publiek geïnteresseerd en aangesproken. Een avondevenement met Michael Triegel was meer dan volgeboekt. Het presenteren van hedendaagse beelden aan mensen als geloofsgetuigenissen kon op brede instemming rekenen en beantwoordde aan hun behoefte aan inspirerende artistieke verwoordingen. Over dit thema organiseerde het Diocesaan Museum samen met het onderwijscentrum Liborianum Paderborn de studiedag "Het Cranach-Triegel retabel en de vraag naar hedendaagse kunst in het kerkinterieur".
Elisabeth Maas (Aartsbisdom Paderborn)
De presentatie van het Cranach-Triegel retabel was een groot succes voor het Diocesane Museum Paderborn. Citaten uit het gastenboek zijn hiervan het voorbeeldige bewijs: "Gewoonweg fantastisch, dit Triegel-altaarstuk! Geweldige gevoelige kunst en een geloofsuitspraak!" "Het was het waard om 270 km te reizen om het altaar van Michael Triegel te zien. Kunst in de beste zin van het woord: inspirerend, opwindend. Moge het de juiste plaats krijgen."
Het Maria-altaar in de abdij van Klosterneuburg bij Wenen (juli 2023 tot november 2023)
Naumburg, waar ligt dat? De meeste mensen in Oostenrijk weten in eerste instantie niet veel over de naam van deze stad. In kunstgeïnteresseerde kringen is het al niet veel beter: je hebt ervan gehoord, er is die kerk met die schenkersfiguren, maar waar die precies staat, geen idee, ergens in het oosten. In Klosterneuburg is dit in ieder geval veranderd na de presentatie van de Marienaltar, die enkele maanden duurde, en veel mensen hebben plannen gemaakt om de kathedraalstad in Saksen-Anhalt binnenkort te bezoeken.
De eerste verrassende realisatie die ik heel snel kon doen: De naam Michael Triegel opent deuren die anders gesloten blijven. Dit is zeker het geval in kerkelijke kringen. "Oh, we kunnen een geweldig werk van Michael Triegel tentoonstellen. Dat is een unieke kans die we niet mogen laten liggen." Dat was de unanieme teneur van alle koordirigenten die ik over dit project vertelde. De verwijzing naar een speciaal budget dat hiervoor nodig was, werd uiteindelijk door onze penningmeester bevestigd met de zelfverzekerde zin: "We kunnen het nog steeds betalen." Het was dus duidelijk: Triegel kan komen. Ik realiseerde me pas hoe complex en technisch uitdagend de bouw van dit werk eigenlijk is toen stalen liggers, gewichten en basisonderdelen in schijnbaar onbeperkte hoeveelheden naar boven werden gedragen en de portaalkraan werd opgebouwd.
Het was voor mij vanaf het begin duidelijk dat het Maria-altaar uitstekend zou werken in combinatie met de barokke architectuur van de Marmeren Hal en de reeks kamers in de keizerlijke flat. Het feit dat de Madonna van het altaar, dat precies in het midden van de zaal staat, de bezoekers al door de hele reeks kamers heen tegemoet straalde en steeds meer aanwezig en expressief werd naarmate ze dichterbij kwamen, bleek een extra attractie te zijn die in deze vorm niet voorzien had kunnen worden.
In de afgelopen weken en maanden heb ik veel speciale rondleidingen kunnen geven in het altaar. Groepen kwamen spontaan bij elkaar en boekten afspraken. Waar normaal gesproken een handjevol mensen geactiveerd kan worden, kreeg ik hier te maken met groepen van 18 tot 20 mensen. Het Triegel Altaar diende ook als de perfecte "bekroning" van rondleidingen door onze jaarlijkse tentoonstelling "De Goede Werken".
Wat iedereen meteen opviel, zelfs mensen die niet zo intensief met schilderkunst bezig zijn, is de meesterlijke technische vaardigheid, die vooral indrukwekkend wordt gedemonstreerd in de twee predella-schilderijen. Hier wekte vooral de verfrommelde lijkwade aan de achterkant de grootste bewondering. Dit werd nog versterkt toen de verfijnde symboliek in elk detail werd uitgelegd. Bovendien besefte iedereen die het altaar zag meteen dat ze met heel echte mensen te maken hadden. De verwijzingen naar familieleden die model stonden voor de schilder of naar indrukwekkende personages die hij op zijn reizen tegenkwam, versterkten dit. De figuur van Petrus met de baseballpet was natuurlijk bijzonder geschikt om deze artistieke benadering uit te leggen, en niemand vond het ongepast. Integendeel: het heilsgebeuren gaat iedereen aan, hier, vandaag, nu. Je kunt elke dag Bijbelse figuren op straat tegenkomen. De boodschap komt over.
Het samenspel tussen de oude vleugels en het nieuw geschilderde middendeel werd overal bewonderd en in detail besproken vanuit technisch oogpunt. Hoe deed hij de goudgrond in vergelijking met de technieken die Lucas Cranach tot zijn beschikking had? Hoe ziet de schildergrond er precies uit? Dit zijn twee van de vele vragen die werden gesteld. Helaas moest ik door een gebrek aan gedetailleerde technische kennis veel vragen onbeantwoord laten tijdens rondleidingen. Het feit dat de Cranach vleugels in high-tech klimaat-gecontroleerde vitrines staan, die vervolgens bedekt zijn met houten lijsten zodat het geheel eruit ziet als een groot houten retabel, was eenvoudig uit te leggen. Het verrassingseffect was gegarandeerd.
Een bekende Weense kunsthistoricus, die ook actief is als kunstenaar op het hoogste niveau, vertelde me: "Ik was nogal sceptisch toen ik erover hoorde, maar nu ben ik gewoon enthousiast. Met deze schilderkunstige kwaliteit hoef je er verder niet over te discussiëren."
Er waren ook kritische stemmen, maar dat waren er zo weinig dat ze bijzonder gemakkelijk te onthouden waren.
Heel af en toe waren er bezoekers die, waarschijnlijk ook onder de indruk van overeenkomstige persrecensies, graag een uitgesproken moderne vormentaal hadden gezien, expressionistisch, abstract of conceptueel, in de confrontatie met de twee Cranach-vleugels. Ja, en bij de jongere generatie worden kunstwerken, of ze nu van deze tijd zijn of al eeuwen oud, meteen op hun waakzaamheid onderzocht. Een bericht van een groep studenten: "De Madonna is blond en heeft blauwe ogen. Dat is weer typisch - volledig cliché: de Duitse maagd!" Overigens was de jongedame die deze opmerking maakte zelf blond - en ze zei niet hoe ze het zich anders kon voorstellen.
Wolfgang Christian Huber (Abdijmuseum Klosterneuburg)
